آبان
هیدرولیک
سه علامت ساده وجود عیب در سیستم‌های هیدرولیک و راه‌های رفع آن‌ها
یکی از اشکالات رایج در صنایع و کارخانجات ما این است که معمولاً برنامه‌ای برای «نگهداری فعال ماشین‌آلات» وجود ندارد. منظور از «نگهداری فعال» یا همان (Proactive Maintenance)، این است که برنامه منظمی برای بازدیدهای فنی از ماشین‌آلات داشته باشیم و در این بازدیدها مانند یک کارآگاه جنایی که برای کشف علت جنایت و یافتن جانی به کوچک‌ترین و به‌ظاهر بی‌اهمیت‌ترین نشانه‌های موجود در صحنه جنایت توجه میکند، با دقت به‌دنبال نشانه‌های وجود عیب در آن دستگاه‌ها باشیم. در واقع «نگهداری فعال» یعنی به‌جای اینکه منتظر بمانیم تا دستگاهی دچار یک خرابی اساسی منجر به توقف شود و سپس ما برای تعمیر و رفع خرابی آن اقدام کنیم، خودمان با بازدیدهای منظم، نشانه‌های اولیه خرابی را تشخیص داده، آن را در نطفه خفه کنیم و جلوی رشد و پیشروی آن را بگیریم.
درمورد سیستم‌های هیدرولیک، سه علامت قابل‌تشخیص ساده وجود دارد که به منزله هشدار زودهنگام مبنی بر احتمال بروز خرابی‌های بزرگتر است. این سه علامت ساده شامل موارد زیر است:
1- سروصدای غیرعادی
سروصدای غیرعادی در سیستم‌های هیدرولیک اغلب ممکن است به 2 دلیل به وجود بیاید:
الف- وجود هوا در روغن هیدرولیک
ب- پدیده کاویتاسیون (حفره‌زایی)
توضیح الف: زمانی که هوا به هر دلیلی به داخل روغن نفوذ میکند، در واقع یک ایراد در سیستم هیدرولیک به وجود آمده است. فشرده‌شدن و منبسط‌شدن پیاپی هوا، سروصدایی شبیه به «کوبیدن» تولید میکند. بنابراین اگر در بازدیدهایتان متوجه چنین سروصدایی شدید، یکی از علت‌های آن، نفوذ هوا به داخل روغن هیدرولیک است که این مشکل باید به‌سرعت بررسی و رفع شود. البته وجود هوا در روغن هیدرولیک، نشانه‌های دیگری هم دارد. از رایج‌ترین این نشانه‌ها کف‌کردن روغن و حرکت نامنظم عملگرهاست. وجود هوا در روغن هیدرولیک باعث کاهش عمر مفید روغن می‌شود و فاسدشدن روغن را به دنبال دارد. همچنین به‌دلیل افت خواص ضدسایشی روغن و به‌تبع آن داغ‌شدن بیش از حد روغن و سپس سوختن آب‌بندها، باعث آسیب‌دیدن قطعات سیستم هیدرولیک نیز می‌شود.
هوا معمولاً از طریق ورودی پمپ هیدرولیک وارد سیستم هیدرولیک می‌شود. به همین دلیل، یکی از مهم‌ترین کارها در هنگام بازدیدهای فنی از یک سیستم هیدرولیک این است که مطمئن شوید خطوط مکش پمپ در بهترین شرایط قرار دارند و کلیه بست‌ها و اتصالات آن‌ها محکم هستند. در خطوط مکش انعطاف‌پذیر یا اصطلاحاً فلکسیبل (Flexible) که نمونه بارز آن «شیلنگ‌ها» هستند، به مرور زمان ممکن است منفذهایی به وجود آید. بنابراین بهتر است شیلنگ‌های کهنه یا مشکوک به فرسودگی مربوط به خط مکش پمپ را در اولین فرصت تعویض کنید.
اگر سطح روغن هیدرولیک موجود در داخل مخزن پایین باشد، احتمال پدید آمدن جریان گردابی وجود دارد که در نتیجه آن هوا اجازه ورود به داخل خطوط مکش را پیدا میکند. بنابراین همیشه سطح روغن را در مخزن چک کنید و اگر سطح روغن پایین است، تا حد مناسبی در داخل مخزن روغن بریزید. در بعضی از سیستم‌ها، هوا می‌تواند از طریق آب‌بند محور پمپ وارد روغن هیدرولیک شود. آب‌بند دور محور پمپ هیدرولیک را چک کنید و اگر نشتی روغن از آن مشاهده کردید، آن را تعویض کنید.
توضیح ب: پدیده کاویتاسیون زمانی اتفاق می‌افتد که حجم روغن تقاضا شده توسط بخشی از یک مدار هیدرولیک بیش از حجم روغنی باشد که مدار می‌تواند تأمین کند. این موضوع باعث می‌شود که فشار مطلق در آن بخش از مدار هیدرولیک به پایین‌تر از میزان فشار بخار روغن هیدرولیک افت کند. نتیجه بروز چنین حالتی تشکیل حباب‌های بخار در داخل روغن هیدرولیک است که وقتی متراکم می‌شوند می‌ترکند و باعث بروز یک سروصدای خاص می‌شوند. عواقب بروز پدیده کاویتاسیون در سیستم هیدرولیک می‌تواند بسیار جدی باشد. کاویتاسیون باعث خوردگی فلزات می‌شود و بنابراین می‌تواند باعث صدمه دیدن قطعات فلزی موجود در سیستم هیدرولیک (مثل شیرهای هیدرولیک، جک هیدرولیک، هیدروموتور و …) و در نتیجه ورود براده‌های فلز به روغن هیدرولیک و آلودگی روغن شود. حتی در بعضی موارد استثنایی، کاویتاسیون می‌تواند عامل بروز آسیب‌های مکانیکی در قطعات سیستم هیدرولیک باشد.
اگرچه کاویتاسیون می‌تواند تقریباً در هر جای یک سیستم هیدرولیک رخ دهد، اما معمولاً در پمپ رخ می‌دهد. یک صافی مسدودشده مربوط به خط مکش پمپ و یا یک خط ورودی دچار گرفتگی، باعث تبخیر مایعات در خط ورودی می‌شود. اگر پمپ در خط مکش خود یک صافی یا فیلتر ورودی دارد، حتماً مطمئن شوید که گرفتگی نداشته باشد. این کار را معمولاً با باز کردن درب مخزن و بازدید صافی یا فیلتر خط مکش می‌توان انجام داد.
اگر یک شیر کنارگذر در خط مکش پمپ نصب شده است، لازم است تا چک شود؛ چون ممکن است کاملاً باز باشد و این خود به ایجاد پدیده کاویتاسیون کمک میکند. به‌طور خلاصه خط مکش میان مخزن و پمپ هیدرولیک نباید به هیچ وجه محدود یا مسدود باشد.
2- داغ‌شدن بیش از حد روغن هیدرولیک
دمای روغن هیدرولیک باید همیشه پایین‌تر از دمای بحرانی باشد. دمای بحرانی روغن هیدرولیک طبق استاندارد جهانی حدوداً 180 درجه فارنهایت (معادل 82 درجه سانتیگراد) است. اما سال‌ها تجربه کاری بنده در صنعت نشان می‌دهد که وقتی دمای روغن هیدرولیک به حدود 70 درجه سانتیگراد برسد، احتمال بروز صدمه در قطعات و اجزای سیستم هیدرولیک به میزان زیادی افزایش می‌یابد. بنابراین شاید بهتر باشد که دمای بحرانی برای روغن هیدرولیک را همان 70 درجه سانتیگراد در نظر بگیریم.
روغن‌های با دمای بالاتر از 70 درجه سانتیگراد می‌توانند به آب‌بندها صدمه بزنند و همچنین فاسد شدن روغن هیدرولیک را تسریع کنند. به همین دلیل عملکرد یک سیستم هیدرولیک در دمایی بالاتر از 70 درجه سانتیگراد به هیچ وجه مجاز نیست و باید از آن اجتناب شود.
خوب، اکنون می‌خواهیم بدانیم علت بالا رفتن دمای روغن هیدرولیک چیست. بالا رفتن دمای روغن هیدرولیک اغلب یا به‌دلیل کاهش توان سیستم برای دفع گرماست یا به‌دلیل افزایش بار حرارتی سیستم. سیستم هیدرولیک حرارت اضافی را معمولاً از طریق مخزن هیدرولیک دفع میکند. بنابراین وجود مقدار کافی روغن در مخزن از این لحاظ اهمیت زیادی دارد. به همین دلیل سطح روغن در مخزن هیدرولیک باید دائماً چک شود تا همیشه در محدوده مجاز قرار داشته باشد. همچنین باید چک کنید که هیچ‌گونه مانعی برای حرکت جریان هوا در اطراف مخزن وجود نداشته باشد. وجود موانعی مثل گرد و خاک روی بدنه مخزن یا وجود آلودگی در اطراف مخزن مانع تبادل حرارت مخزن با محیط و خنک‌شدن روغن می‌شود.
موضوع بسیار مهم دیگر سالم بودن مبدل حرارتی (خنک‌کننده روغن) و عملکرد صحیح آن است. در بازدیدهای فنی لازم است مبدل حرارتی (خنک‌کننده روغن) را هم چک کنید تا مطمئن شوید که هسته درون آن گرفتگی یا انسدادی نداشته باشد. بنابراین ضروریست که عملکرد کلیه قطعات و اجزای سیستم خنک‌کن را چک کنید و درصورت لزوم آن‌ها را تعویض کنید.
وقتی سیال از یک منطقه فشاربالا بدون انجام کار مفیدی به‌سمت یک منطقه فشارپایین حرکت میکند (افت فشار)، حرارت تولید می‌شود. بر همین اساس هر قطعه‌ای که نشتی داخلی غیرعادی داشته باشد، بار حرارتی سیستم را افزایش خواهد داد. نشتی روغن ممکن است در هر قطعه‌ای رخ بدهد؛ از نشتی داخلی در یک جک که در نتیجه عبور روغن پرفشار از آب‌بند پیستون آن ناشی شده است تا یک شیر فشارشکنی که درست تنظیم نشده است. پس دقت کنید هر قطعه‌ای را که احتمالاً در آن نشتی داخلی وجود دارد و تولیدکننده گرماست، شناسایی و تعویض کنید.
دمای بیش از اندازه روغن هیدرولیک علاوه بر آسیب‌زدن به آب‌بندها و کاهش عمر مفید روغن، باعث نازک شدن فیلم روغن (لایه‌ای از روغن که بین دو سطح فلزی قرار می‌گیرد) و در نتیجه از بین رفتن خواص ضدسایشی آن نیز می‌شود. در این حالت روغن نمی‌تواند به‌خوبی سطوح قطعات فلزی سیستم را روانکاری کند و به همین دلیل موجب آسیب دیدن اجزای سیستم خواهد شد. برای جلوگیری از صدمات ناشی از دمای بیش از حد روغن هیدرولیک، بهتر است یک سامانه هشدار افزایش دمای روغن روی سیستم نصب شود و تمام نشانه‌های دمای بیش از حد، بلافاصله مورد بررسی و اصلاح قرار گیرد.
3- کند شدن عملکرد سیستم
کاهش سرعت و کیفیت عملکرد یک دستگاه هیدرولیکی اغلب اولین نشانه‌ای است که نشان می‌دهد در سیستم هیدرولیک آن دستگاه مشکلی وجود دارد. این مشکل معمولاً به‌صورت طولانی‌تر شدن سیکل عملکرد یا کندتر شدن عملکرد خودش را نشان می‌دهد. به خاطر داشته باشید که در یک سیستم هیدرولیک، شدت جریان روغن، سرعت و پاسخ عملگرها را تعیین میکند. بنابراین افت سرعت، نشان‌دهنده افت شدت جریان روغن است.
روغن هیدرولیک از طریق نشت خارجی یا داخلی می‌تواند از مدار هیدرولیکی فرار کند. نشتی خارجی مانند یک شیلنگ ترکیده معمولاً آشکار است و بنابراین یافتن آن آسان است. اما تشخیص نشتی داخلی که اغلب در پمپ، شیرها یا عملگرها اتفاق می‌افتد، در صورتی که به تشخیص‌دهنده‌های دارای اشعه ایکس مجهز نباشید، کار بسیار دشواری است.
همان گونه که قبلاً نیز اشاره شد، هر جا نشتی داخلی وجود داشته باشد، حتماً یک افت فشار هم وجود دارد و هرجا که افت فشار وجود داشته باشد، گرما تولید می‌شود. در این حالت یک ترمومتر (دماسنج) مادون قرمز، ابزار مفیدی برای تشخیص آن قسمت‌هایی است که نشتی داخلی غیرعادی دارند. با این وجود اندازه‌گیری دما همیشه نتیجه قطعی در تشخیص نشتی داخلی نمی‌دهد و در چنین مواردی یک ابزار سنجش میزان جریان هیدرولیک (Flow-tester) هم مورد نیاز است.
کنترل مداوم «سروصدا»، «دمای روغن» و «مدت زمان سیکل عملکرد» یک سیستم هیدرولیک، یک راه مؤثر برای تشخیص شرایطی است که می‌تواند منجر به خرابی‌های پرهزینه قطعات سیستم و توقفات خارج از برنامه در تجهیزات هیدرولیک شود. در اکثر موارد، مشاهدات آگاهانه و هوشیارانه تمام آن چیزی است که لازم است. این موضوع ضرورت وجود برنامه‌ای برای انجام بازرسی‌های منظم از سیستم‌های هیدرولیک را نشان می‌دهد.
معرفی 3 علامت ساده وجود عیب در سیستم‌های هیدرولیک که در بالا توضیح داده شد، به‌همراه علل احتمالی بروز آن‌ها و راه‌های رفع آن‌ها در یک جدول یک‌صفحه‌ای خلاصه شده است که تصویر آن را در زیر مشاهده می کنید.
برای دریافت فایل باکیفیت این جدول، لطفاً روی دکمه «دانلود فایل PDF» کلیک کنید.
دانلود فایل PDF
عالی بود
سلام.
ممنون از توجه شما.
خیلی خلاصه و مفید و کاربردی
سلام. وقت بخیر
ممنون از اظهار لطف شما
خیلی مفید و کاربردی
با سلام
تشکر از بذل توجه شما
با عرض سلام و خسته نباشید
من یه دنا دارم،ماشین در حالت ایستاده وقتی فرمان رو کاملا میچرخونم،یعنی یکونیم دور کامل،به اخرای دور فرمان که میرسم فرمان چندتا لرزش پیوسته دارع،والبته این چرخوندن فقط زمانی که باسرعت چرخونده بشه بوجود میاد،در حالت چرخش اهسته یا هنگام حرکت لرزشی نداره،بنطرتون دلیلش چی میتونه باشه
ممنونم
با سلام خدمت شما
ضمن تشکر بابت مطالعه این مقاله، عرض کنم که مقالات و آموزش‌های ما در این سایت مربوط به «هیدرولیک صنعتی» (یعنی سیستم‌های هیدرولیک تجهیزات و ماشین‌آلات صنعتی) هست و سیستم‌های هیدرولیک خودرو که معروف به «هیدرولیک موبایل» هستند موضوع بحث ما نیست.
اما در مورد ایرادی که در فرمان هیدرولیک خودرو شما مشاهده میشه، بر اساس اطلاعات شخصی خودم تنها میتونم عرض کنم که علت بروز لرزش در فرمان در حالتی که فرمودید، احتمالاً یا به دلیل کم بودن سطح روغن هیدرولیک در سیستم هست (شاید نشتی جزئی در سیستم هیدرولیک وجود داشته باشه) یا سیستم هیدرولیک خودرو شما هوا داره و باید هواگیری بشه.
به هر حال با توجه به حساسیت سیستم هیدرولیک خودرو پیشنهاد میشه برای حل مشکل به یک تعمیرکار هیدرولیک خودرو مراجعه بفرمایید.
موفق باشید
سلام مهندس جان میشه به سوال من پاسخ بدید؟من یک هیدرو موتور دارم که پس از روشن شدن موتور اصلی که دیزل هست و پمپهای مادر بر روی آن نصب میباشد،این هیدرو موتور بدون استفاده از لیور خود به خود به صورت آرام شروع به کار میکند،من لیور این پمپ رو هم تعویض کردم ولی عیب بر طرف نشد میشه یه راهنمایی بفرمایید؟
با سلام و تشکر از توجه شما
و عذرخواهی بابت تأخیر در پاسخ، یک احتمال برای حرکت خودبخودی هیدروموتور یا جک هیدرولیک، میتونه وجود نشتی داخلی در این قطعات باشه. یعنی احتمالاً روغن از آب بندهای داخلی هیدروموتور یا جک هیدرولیک(یعنی آب‌بند‌های دور پیستون) عبور می‌کنه!
لطفاً این مورد را بررسی بفرمایید.
عالی بود و بسیار کارآمد ممنون از نکات فنی شما
سلام
ممنون از اظهار محبت شما
موفق باشید.
با عرض سلام و خسته نباشید و تشکر بابت مطالب مفیدتون
ما یه سیستم هیدرولیک داریم مربوط به آسیاب غلطکی هست مدتیه که یکی از غلطک ها سنسور رایز میده یعنی از چهار غلطک یکی از انها این مشکل رو پیدا میکه بعد از حدود دو ساعت کار کردن
به نظر شما مشکل چی میتونه باشه
با تشکر
با سلام و تشکر از توجه شما.
برای تشخیص علت این مشکل به اطلاعات بیشتری نیاز داریم.
سلام دایکست 200تن ایتال پرس دارم مدتی است حرارت روغن 40درجه سانتیگراد میرسه قطعه را خراب می‌کنه تا 37درجه خوبه روغن راهم تعویض کردم در چنین شرایط شب عید شلوغی کار میتونم از روغن سفت تر استفاده کنم متشکرم
با سلام و تشکر از توجه شما به این مقاله
دمای 40 درجه یک دمای ایده‌آل برای روغن هیدرولیک است. اگر با وجود این دما مشکلی در قطعات به وجود می‌آید احتمالاً علت را در جای دیگری باید جستجو کنید!
استفاده از روغن سفت‌تر شاید به صورت موقت و در کوتاه مدت راهکار چندان بدی نباشد، اما بهتر است این مشکل به صورت ریشه‌ای حل شود و علت اصلی برطرف شود تا آسیب‌های بیشتر و پرهزینه‌تر به سیستم وارد نگردد.
موفق باشید
باسلام وخسته نباشید وخدا قوت میخواستم بدونم علت کوتاه وبلند بریدن گیوتین دستگاه رولفرمینگ برای چیست دستگاه تو حرکت تو چهار متر تنظیم شده ولی سه و چهار میل خطا داره هیدرولیک شیر برقی وفشار شکن تقریبا سالم هستن نمیدونم مشگل از کجاست ممنون میشم راهنمایی کنید سپاس از شما
سلام و تشکر از توجه شما
در مورد مشکلی که فرمودید باید دید مکانیزم تشخیص طول ورق در این دستگاه رولفرمینگ شما چیه؟
منظورم اینه که مثلاً از طریق سنسور، طول تشخیص داده میشه و به سیستم هیدرولیک فرمان میده که ورق رو برش کنه یا از طریق مکانیکی (سیستم بادامک) این کار انجام میشه؟
به هر حال یک علت میتونه کالیبره نبودن یا تنظیم نبودن سیستم تشخیص طول باشه.
با توجه به اینکه فرمودید شیر برقی و فشارشکن سالم هستند، داغ شدن بیش از حد روغن یا برعکس ویسکوز بودن (غلیظ بودن) روغن هم میتونه عامل بروز این مشکل باشه.
به هر حال برای حل چنین مشکلاتی باید به صورت حضوری و با بررسی همه جوانب اقدام بشه.
موفق باشید
سلام. مهندس من برای کنترل سرعت حرکت جک در یک دستگاه صنعتی از فلوکنترل بین راهی استفاده کردم منتهی سرعت رو که کم میکنم جک روان نمیره جلو آروم می‌ره ولی پله پله و تکان دار… علت چیه؟ اینم بگم فلو رو توی ورودی جک گذاشتم
با عرض سلام
ضمن تشکر از توجه شما به مطالب
بله، دقیقاً یکی از مهم‌ترین دلایل روان نبودن حرکت جک، قرار دادن فلوکنترل در ورودی جک هست. احتمالاً با قرار دادن فلوکنترل در خروجی مشکل حل میشه.
ضمن اینکه استفاده از روغن با ویسکوزیته مناسب(خیلی ویسکوزیته بالا یا غلظت بالا نداشته باشه) هم در این خصوص بی تأثیر نیست.
موفق باشید
سلام خسته نباشید ، زانتیا موتور شویی کردم چندتا مشکل پیدا کرد سنسورهای کله آبی خراب شده بود تعویض کردم آمپر کیلومتر بالا میزد ،اما چراغ هشدار سطح روغن هیدرولیک روشن نمیشه خاستم ببینم مشکلش چیه ،ممنون از پاسخگویی
با سلام
دوست عزیز
فعالیت آموزشی ما صرفاً در زمینه هیدرولیک صنعتی(هیدرولیک در دستگاه‌های صنعتی) هست و در زمینه هیدرولیک خودرو فعالیتی نداریم.